Instytut Energetyki został powołany do działania uchwałą nr 815/53 Rady Ministrów z dnia 2 listopada 1953 r. Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 24 listopada 2023 r. nadano Instytutowi Energetyki status Państwowego Instytutu Badawczego.
Przedmiotem działania Instytutu jest:
- prowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych,
- przystosowanie wyników prowadzonych prac do zastosowania w praktyce oraz ich upowszechnienie,
- planowanie i tworzenie programów rozwoju sektora energetycznego,
- tworzenie nowych urządzeń i wyposażenia dla stacji i sieci elektroenergetycznych,
- modernizacja elektrowni i wyposażenia,
- rozwój nowych technologii w sektorze energetycznym łącznie z systemami elektrycznymi,
- ochrona środowiska przed szkodliwymi wpływami elektrowni i sieci energetycznych.
Wszystkie umowy zawierane przez Instytut Energetyki z kontrahentami zewnętrznymi zawierają kaluzulę poufności.