Bezpieczne i higieniczne warunki pracy są podstawą zdrowia i dobrostanu pracowników. Jednak zapewnienie takich warunków wymaga regularnego monitorowania środowiska pracy pod kątem czynników szkodliwych i uciążliwych. W rozmowie z Bartłomiejem Sobczakiem, Kierownikiem Laboratorium Badawczego Ochrony Środowiska, poruszamy kluczowe zagadnienia związane z identyfikacją i oceną zagrożeń w miejscu pracy.

Prowadzący: Panie Bartłomieju, jakie są główne cele prowadzenia badań czynników szkodliwych i uciążliwych na stanowiskach pracy?

Bartłomiej Sobczak: Przede wszystkim chodzi o ochronę zdrowia pracowników i poprawę warunków pracy. Badania te pozwalają na identyfikację i ocenę zagrożeń wynikających z obecności czynników szkodliwych, co z kolei umożliwia minimalizację ryzyka wystąpienia chorób zawodowych, urazów czy wypadków. Równie ważnym celem jest zapewnienie zgodności z przepisami prawa. Pracodawcy muszą spełniać zarówno krajowe, jak i międzynarodowe wymogi w zakresie bezpieczeństwa pracy. Takie badania są też niezbędne do oceny ryzyka zawodowego, opracowania planów naprawczych czy wdrażania środków ochronnych.

P: Czy te badania mogą także wspierać procesy certyfikacji lub audytów?

BS: Oczywiście. Wiele firm przeprowadza badania środowiska pracy, by przygotować się do certyfikacji systemów zarządzania bezpieczeństwem, takich jak ISO 45001. Wyniki badań dostarczają również danych niezbędnych do audytów, zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych. Ponadto podnoszą świadomość pracodawców i pracowników na temat zagrożeń oraz wspierają doskonalenie procedur bezpieczeństwa.

P: Jakie przepisy prawa regulują obowiązek przeprowadzania takich badań?

BS: Podstawowym aktem prawnym jest Kodeks pracy, w szczególności art. 207 i 227, które zobowiązują pracodawcę do zapewnienia bezpiecznych warunków pracy oraz monitorowania czynników szkodliwych w środowisku pracy. Kolejnym kluczowym dokumentem jest Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 roku, które szczegółowo reguluje zasady badań i pomiarów, określa wymagania techniczne oraz częstotliwość ich przeprowadzania. Obowiązki wynikają także z przepisów dotyczących ochrony środowiska, norm ISO czy innych regulacji wewnętrznych w przedsiębiorstwach.

P: A kto dokładnie odpowiada za przeprowadzenie takich badań?

BS: Główna odpowiedzialność spoczywa na pracodawcy. Zgodnie z prawem to on musi zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz zlecać niezbędne pomiary czynników szkodliwych. Do jego obowiązków należy identyfikacja zagrożeń, prowadzenie rejestrów czynników szkodliwych dla zdrowia oraz dokumentacja badań – między innymi „rejestr czynników” i „karta badań,” które są załącznikami do wspomnianego rozporządzenia.
Pracodawca musi też określić częstotliwość badań na podstawie obowiązujących przepisów i reagować na wyniki, np. wprowadzając dodatkowe środki ochronne. W praktyce pracodawca może wyznaczyć pracownika działu BHP lub grupę osób o odpowiednich kompetencjach, które zajmują się organizacją tych działań.

P: Jaką rolę odgrywają laboratoria w tym procesie?

BS: Laboratoria odpowiadają za przeprowadzenie pomiarów zgodnie z przepisami i za przygotowanie rzetelnych sprawozdań. W naszym laboratorium, na przykład, pomagamy również w identyfikacji czynników szkodliwych, przeglądając karty charakterystyki substancji i mieszanin stosowanych przez klientów. Co ważne, laboratoria nie mogą decydować za pracodawcę, jakie stanowiska i czynniki mają zostać poddane badaniom. Mogą jedynie wykonywać badania w zakresie wskazanym przez klienta, a poza zakresem akredytacji – na przykład pomóc w ustaleniu daty kolejnych badań w oparciu o uzyskane wyniki. Jednak to pracodawca decyduje, czy badania mają być kontynuowane.

P: Jak często należy przeprowadzać badania środowiska pracy?

BS: Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia, pierwsze badania powinny być wykonane w ciągu 30 dni od rozpoczęcia działalności. Następnie częstotliwość badań zależy od rodzaju czynników. Może wynosić od 3 miesięcy do 2 lat. Dla czynników rakotwórczych, mutagennych czy reprotoksycznych wymagana jest wyższa częstotliwość. Rozporządzenie dokładnie określa, kiedy badania można uznać za niepotrzebne, np. gdy zmierzone poziomy pozostają długo poniżej norm. Należy pamiętać, że jeśli w firmie wystąpią zmiany technologiczne lub organizacyjne, pomiary trzeba powtórzyć, niezależnie od wcześniej ustalonej częstotliwości.

P: Czy pracownicy są informowani o wynikach takich badań?

BS: Tak, pracodawca ma obowiązek poinformować pracowników narażonych na działanie czynników szkodliwych o wynikach badań. Wyniki powinny być im udostępnione, a pracodawca musi wyjaśnić ich znaczenie. Jest to istotne, ponieważ umożliwia pracownikom zrozumienie potencjalnych zagrożeń oraz motywuje ich do aktywnego uczestnictwa w poprawie bezpieczeństwa w środowisku pracy.

P: Dziękuję za rozmowę i szczegółowe wyjaśnienia.

BS: Dziękuję również. Mam nadzieję, że nasza rozmowa przyczyni się do poprawy warunków pracy i zwiększenia świadomości o zagrożeniach w środowisku pracy.